Пассаттық ағыстар

Пассаттық ағыстар — мұхиттың ықпа ағыстары; көбінесе пассат желдерінің су бетін сипай есуінің әсерінен пайда болады; Солтүстік және Оңтүстік жарты шарлардың тропиктік және экваторлық ендіктеріндегі дүниежүзілік мұхиттың беткі ағыстары; осындағы басым пассаттардың әсерінен болады.

Бұған ені 10° дерлік белдеу құрып, Африканың батыс жағалауларынан басталатын Атлант мұхитындағы Оңтүстік экватор ағысы (оңтүстік-шығыс пассаттың ықпа ағысы) жатады. Ол 91—101 км жылдамдықпен жылжып отырып, өз бағытын біртіндеп батыстан солтүстікке қарай өзгертеді де, Оңтүстік Американың жағасына жеткенде 6°—7° с. е. дейін көтеріледі. Атлант мұхитының солтүстік-шығысындағы пассаттық солтүстік экваторлық ағыс Зеленый Мыс маңында басталады да, 37 км жылдамдықпен жылжып отырып, оз бағытын біртіндеп батыстан солтүстік-батысқа қарай өзгертеді. Бұл бірінші ағыстан әлсіз де, тұрақсыз да болып келеді. Үнді мұхитында экваторлық ағыс тек Оңтүстік жарты шарда ғана бар. Ол басқа мұхиттардағымен салыстырғанда оңтүстікке таман, яғни Аустралиядан Мадагаскарға дейін болып тұрады. Оның орташа тәуліктік жылдамдығы 65 км шамасында. Тынық мұхиттың су бетінің аса көлемділігіне қарамастан ондағы ағыстардың жылдамдығы өте баяу болады. Солтүстік экваторлық ағыстың (Калифорниядан Филиппиндерге дейін 10° пен 20— 22° с. е. арасында ағатын) тәуліктік жылдамдығы 22—44 км ғана. Галапагос аралдарынан басталып Аустралия мен Жаңа Гвинеяға жететін оңтүстік-экваторлық ағыс солтүстік ағыстан күштілеу де, тұрақтылау да болып келеді.

Пассаттық ағыстар Атлант және Тынық мұхиттарында айқын көрінеді. Үнді мұхитының солтүстік бөлігінде ауа массаларының муссондық циркуляциясы басым жүретіндіктен, тек қыста ғана байқалады. Мұхиттардың батыс бөлігінде пассаттық ағыстар меридиан бағытындағы ағыстарға бастама береді. Шығыстан батысқа бағытталады. Экватор маңында пассатаралық қарсы ағыстарға бөлінеді. Үнді мүхитының солтүстігінде муссондық айналымға байланысты пассаттық ағыстар тек кыста байқалады. Мұхиттардың батыс бөліктерінде күшті меридиандық ағыстарға Антиль және Бразилия (Атлант мүхиты), Минданао, Шығыс Аустралия (Тынық мүхит), Сомали, Мозамбик (Үнді мұхиты) ағыстарына бастау береді.